Саяхан дэлхий дахины хэл шинжээчдийн их хуралд дэлхийн хүмүүс 2976 төрлийн хэлээр ярьж байна гэж дурджээ. Зарим хэлээр үй олон сая хүн ярьдаг байхад заримаар нь хэдэн арваадхан хүн ярьдаг аж. Хятад хэлээр хамгийн олон хүн ярьдаг бол англиар 450 сая хүн, Энэтхэгийн хинди, урду хэлээр 160 сая хүн, мөн 200 орчим сая хүн оросоор ярьж бичиж байна.

Гэтэл Оросын Коли хойг дээр суудаг 1700-хан хүнтэй саами ястан одоог хүртэл өөрийн хэл, бичгээ хэрэглэсээр байна. Эндээс үзэхэд үндсэн гэгдэх 13 хэлийг мэддэг байхад бидний хэн ч хоёр миллиард хүнтэй харилцах бололцоотой гэсэн үг. Гэхдээ судлах хэлийг сонгохдоо хэлний хэр зэрэг дэлгэрснийг удирдлага болгож болохгүй, бусад хүчин зүйлсийг анхааран харах хэрэгтэй. Жишээ нь, орос хэлээр хамгийн олон ном зохиол хэвлэгддэг байхад англи хэлээр дэлхий дээр хамгийн их сонин хэвлэгддэг ажээ.


Хэл сурахдаа эхлээд үндсэн хэлийг, дараагаар нь төрөл хэлүүдийг судлах хэрэгтэй. Гадаад хэл сурч судлах хөдөлгөөнийг санаачлагч хэл шинжээч Т.Ауэрбахын өгүүлснээр Германы нэрд гарсан археологч Генрих Шлиман эхлээд франц, англи хэлийг тус бүр нэг жил зарцуулж сурсан бол цаашдаа шинэ хэлийг хэдхэн долоо хоногт сурч байсан ба бүр зарим хэлийг хэдхэн хоногт сурдаг болсон байна. Шлиман шинэ хэл сурахаар бэлдэх бүрдээ уг хэлээр гарсан тэр номын орчуулгыг олж авдаг байжээ. Хэлний онцгой авъяас гэж байдаг ч энэ нь цөөн хүнд заяадаг онцгой зүйл биш гэнэ. Аль болох залуу насандаа л хэл сурах хэрэгтэй. Ингэхийн тулд,

1. Хамгийн гол нь зүрхшээх хэрэггүй. Өөрийн санааг сурч буй хэлээрээ илэрхийлэхийг байнга хичээвэл хэлийг амархан сурдаг гэж эрдэмтэд баталдаг.
2. Цаг үргэлж сониуч, овсгоотой бай. Хаана ч, хэзээ ч сурч байгаа хэлээрээ бусдаас юм асууж, тэр хэлийг мэддэг хүмүүстэй илүү их харилцахыг тэмүүл.
3. Хөгжим байнга сонс. Энэ нь сонсгол сайжирч “чих онгойход” тусална. Сонсгол бол гадаад хэл сурахад хамгийн чухал нөлөөлөх хүчин зүйл болох нь батлагдсан.

Сүүлийн үед хэл сурах хэд хэдэн арга хэрэглэж байна. Жишээлбэл, багш нь нэг зүйлийг зааж нэрийг хэлээд сурагчийг цээжилтэл дахин давтах ба үүнийг шууд арга гэнэ. Ийм аргаар гадаад хэлийг 200 цагт сурч болно. Мөн хурдавчилсан арга ихэд дэлгэрч байна. Энэ нь хэлний зүй, бүтэц зэргийг судлах шаардлагагүй. Харин их ярих ганц л зорилготой. Долоо хоногт гуравхан цагийг онолд зориулж бусад цагт яриад л байх, яриад л байх хэрэгтэй. Ингэхдээ ярианы хэллэгүүдэд голлон анхаарна.

Хэл шинжээч нар гайхалтай зүй тогтлыг нээжээ. Энэ бол хамгийн олон тааралддаг 100 үг бол бичгийн хэлний 20%-ийг нөхөж хүрдэг, 1500-2000 мянган үг бол 85%-ийг бүрдүүлдэг, харин үлдсэн хэдэн арван мянган үгний аль нэгтэй тааралдах боломж 15%-иас хэтэрдэггүй гэдгийг тогтоожээ.


Амжилт нь уншсан зүйлийн тоо хэмжээнээс шалтгаалдаг. Дунд хэрийн чадвартай хүн цагт ямар ч хэлний 100 үгийг цээжилж чаддаг болохыг Болгарын мэргэжилтнүүд баталсан. Ярианы хэлэнд үгийн давтамж нь бичгийнхээс илүү их байдаг бөгөөд эхний 1000 үг ярианы хэлний 90 шахам хувь болдог байна. Болгарын мэргэжилтнүүд хурдавчлан сургах аргыг санал болгожээ.

Оросын эрдэмтэд хурдавчлан сургах өвөрмөц сонин арга зохиосон нь, гипермнез буюу үлэмж их тогтоох явдал хийгээд хэл сурч байгаа хүнийг тэр хэлний нь орчинд умбуулж, сэтгэхүйд нь нөлөөлж, маш чөлөөтэй яриулах арга байна. Ингэхэд хүн хэдийгээр алдаж, буруу хазгай яривч гурав хоноод л шинэ хэлээрээ ярьж эхэлдэг аж. Ийнхүү уламжлалт аргаар гурван сараас ч илүү хугацаа зарж байж сурах чадварыг гурван долоо хоногт эзэмшүүлж болдог байна.

Аль нэг хэлээр уншсанаа ойлгож суръя гэвэл хамгийн олон хэрэглэгддэг 2500 үг, тухайн хэлний зүйг сурагтун гэж хэл шинжээчид батлан хэлж байна. Эхний хэлийг сурчихсан байхад гурав дахь хэлнээс эхлээд газрын уруу зөнгөөрөө явж байгаа юм шиг аяндаа сурах болно.


Англи хэлэнд хамгийн их хэрэглэгддэг

500 үгтэй байхад 70 хувь,

1000 үгтэй байхад 80,5 хувь,

2000 үгтэй байхад 86 хувь,

3000 үгтэй байхад 90 хувь,

5000 үгтэй байхад 93.5 хувь,

10000 үгтэй байхад эх бичгийн 96.4 хувийг ойлгож чаддаг байна.

Эх сурвалж: http://biznetwork.mn/

Rank Word Rank Word 1 the 126 name 2 of 127 very 3 to 128 through 4 and 129 just 5 a 130 form 6 in 131 sentence 7 is 132 great 8 it 133 think 9 you 134 say 10 that 135 help 11 he 136 low 12 was 137 line 13 for 138 differ 14 on 139 turn 15 are 140 cause 16 with 141 much 17 as 142 mean 18 I 143 before 19 his 144 move 20 they 145 right 21 be 146 boy 22 at 147 old 23 one 148 too 24 have 149 same 25 this 150 tell 26 from 151 does 27 or 152 set 28 had 153 three 29 by 154 want 30 hot 155 air 31 word 156 well 32 but 157 also 33 what 158 play 34 some 159 small 35 we 160 end 36 can 161 put 37 out 162 home 38 other 163 read 39 were 164 hand 40 all 165 port 41 there 166 large 42 when 167 spell 43 up 168 add 44 use 169 even 45 your 170 land 46 how 171 here 47 said 172 must 48 an 173 49 each 174 high 50 she 175 such 51 which 176 follow 52 do 177 act 53 their 178 why 54 time 179 ask 55 if 180 men 56 will 181 change 57 way 182 went 58 about 183 light 59 many 184 kind 60 then 185 off 61 them 186 need 62 write 187 house 63 would 188 picture 64 like 189 try 65 so 190 us 66 these 191 again 67 her 192 animal 68 long 193 point 69 make 194 mother 70 thing 195 world 71 see 196 near 72 him 197 build 73 two 198 self 74 has 199 earth 75 look 200 father 76 more 201 head 77 day 202 stand 78 could 203 own 79 go 204 page 80 come 205 should 81 did 206 country 82 number 207 found 83 sound 208 answer 84 no 209 school 85 most 210 grow 86 people 211 study 87 my 212 still 88 over 213 learn 89 know 214 plant 90 water 215 cover 91 than 216 food 92 call 217 sun 93 first 218 four 94 who 219 between 95 may 220 state 96 down 221 keep 97 side 222 eye 98 been 223 never 99 now 224 last 100 find 225 let 101 any 226 thought 102 new 227 city 103 work 228 tree 104 part 229 cross 105 take 230 farm 106 get 231 hard 107 place 232 start 108 made 233 might 109 live 234 story 110 where 235 saw 111 after 236 far 112 back 237 sea 113 little 238 draw 114 only 239 left 115 round 240 late 116 man 241 run 117 year 242 don"t 118 came 243 while 119 show 244 press 120 every 245 close 121 good 246 night 122 me 247 real 123 give 248 life 124 our 249 few 125 under 250 north

Rank Word Rank Word 251 open 376 ten 252 seem 377 simple 253 together 378 several 254 next 379 vowel 255 white 380 toward 256 children 381 war 257 begin 382 lay 258 got 383 against 259 walk 384 pattern 260 example 385 slow 261 ease 386 center 262 paper 387 love 263 group 388 person 264 always 389 money 265 music 390 serve 266 those 391 appear 267 both 392 road 268 mark 393 map 269 often 394 rain 270 letter 395 rule 271 until 396 govern 272 mile 397 pull 273 river 398 cold 274 car 399 notice 275 feet 400 voice 276 care 401 unit 277 second 402 power 278 book 403 town 279 carry 404 fine 280 took 405 certain 281 science 406 fly 282 eat 407 fall 283 room 408 lead 284 friend 409 cry 285 began 410 dark 286 idea 411 machine 287 fish 412 note 288 mountain 413 wait 289 stop 414 plan 290 once 415 figure 291 base 416 star 292 hear 417 box 293 horse 418 noun 294 cut 419 field 295 sure 420 rest 296 watch 421 correct 297 color 422 able 298 face 423 pound 299 wood 424 done 300 main 425 beauty 301 enough 426 drive 302 plain 427 stood 303 girl 428 contain 304 usual 429 front 305 young 430 teach 306 ready 431 week 307 above 432 final 308 ever 433 gave 309 red 434 green 310 list 435 oh 311 though 436 quick 312 feel 437 develop 313 talk 438 ocean 314 bird 439 warm 315 soon 440 free 316 body 441 minute 317 dog 442 strong 318 family 443 special 319 direct 444 mind 320 pose 445 behind 321 leave 446 clear 322 song 447 tail 323 measure 448 produce 324 door 449 fact 325 product 450 street 326 black 451 inch 327 short 452 multiply 328 numeral 453 nothing 329 class 454 course 330 wind 455 stay 331 question 456 wheel 332 happen 457 full 333 complete 458 force 334 ship 459 blue 335 area 460 object 336 half 461 decide 337 rock 462 surface 338 order 463 deep 339 fire 464 moon 340 south 465 island 341 problem 466 foot 342 piece 467 system 343 told 468 busy 344 knew 469 test 345 pass 470 record 346 since 471 boat 347 top 472 common 348 whole 473 gold 349 king 474 possible 350 space 475 plane 351 heard 476 stead 352 best 477 dry 353 hour 478 wonder 354 better 479 laugh 355 true . 480 thousand 356 during 481 ago 357 hundred 482 ran 358 five 483 check 359 remember 484 game 360 step 485 shape 361 early 486 equate 362 hold 487 hot 363 west 488 miss 364 ground 489 brought 365 interest 490 heat 366 reach 491 snow 367 fast 492 tire 368 verb 493 bring 369 sing 494 yes 370 listen 495 distant 371 six 496 fill 372 table 497 east 373 travel 498 paint 374 less 499 language 375 morning 500 among

Rank Word Rank Word 501 grand 626 cat 502 ball 627 century 503 yet 628 consider 504 wave 629 type 505 drop 630 law 506 heart 631 bit 507 am 632 coast 508 present 633 copy 509 heavy 634 phrase 510 dance 635 silent 511 engine 636 tall 512 position 637 sand 513 arm 638 soil 514 wide 639 roll 515 sail 640 temperature 516 material 641 finger 517 size 642 industry 518 vary 643 value 519 settle 644 fight 520 speak 645 lie 521 weight 646 beat 522 general 647 excite 523 ice 648 natural 524 matter 649 view 525 circle 650 sense 526 pair 651 ear 527 include 652 else 528 divide 653 quite 529 syllable 654 broke 530 felt 655 case 531 perhaps 656 middle 532 pick 657 kill 533 sudden 658 son 534 count 659 lake 535 square 660 moment 536 reason 661 scale 537 length 662 loud 538 represent 663 spring 539 art 664 observe 540 subject 665 child 541 region 666 straight 542 energy 667 consonant 543 hunt 668 nation 544 probable 669 dictionary 545 bed 670 milk 546 brother 671 speed 547 egg 672 method 548 ride 673 organ 549 cell 674 pay 550 believe 675 age 551 fraction 676 section 552 forest 677 dress 553 sit 678 cloud 554 race 679 surprise 555 window 680 quiet 556 store 681 stone 557 summer 682 tiny 558 train 683 climb 559 sleep 684 cool 560 prove 685 design 561 lone 686 poor 562 leg 687 lot 563 exercise 688 experiment 564 wall 689 bottom 565 catch 690 key 566 mount 691 iron 567 wish 692 single 568 sky 693 stick 569 board 694 flat 570 joy 695 twenty 571 winter 696 skin 572 sat 697 smile 573 written 698 crease 574 wild 699 hole 575 instrument 700 trade 576 kept 701 melody 577 glass 702 trip 578 grass 703 office 579 cow 704 receive 580 job 705 row 581 edge 706 mouth 582 sign 707 exact 583 visit 708 symbol 584 past 709 die 585 soft 710 least 586 fun 711 trouble 587 bright 712 shout 588 gas 713 except 589 weather 714 wrote 590 month 715 seed 591 million 716 tone 592 bear 717 join 593 finish 718 suggest 594 happy 719 clean 595 hope 720 break 596 flower 721 lady 597 clothe 722 yard 598 strange 723 rise 599 gone 724 bad 600 jump 725 blow 601 baby 726 oil 602 eight 727 blood 603 village 728 touch 604 meet 729 grew 605 root 730 cent 606 buy 731 mix 607 raise 732 team 608 solve 733 wire 609 metal 734 cost 610 whether 735 lost 611 push 736 brown 612 seven 737 wear 613 paragraph 738 garden 614 third 739 equal 615 shall 740 sent 616 held 741 choose 617 hair 742 fell 618 describe 743 fit 619 cook 744 flow 620 floor 745 fair 621 either 746 bank 622 result 747 collect 623 burn 748 save 624 hill 749 control 625 safe 750 decimal

Rank Word Rank Word 751 gentle 876 truck 752 woman 877 noise 753 captain 878 level 754 practice 879 chance 755 separate 880 gather 756 difficult 881 shop 757 doctor 882 stretch 758 please 883 throw 759 protect 884 shine 760 noon 885 property 761 whose 886 column 762 locate 887 molecule 763 ring 888 select 764 character 889 wrong 765 insect 890 gray 766 caught 891 repeat 767 period 892 require 768 indicate 893 broad 769 radio 894 prepare 770 spoke 895 salt 771 atom 896 nose 772 human 897 plural 773 history 898 anger 774 effect 899 claim 775 electric 900 continent 776 expect 901 oxygen 777 crop 902 sugar 778 modern 903 death 779 element 904 pretty 780 hit 905 skill 781 student 906 women 782 corner 907 season 783 party 908 solution 784 supply 909 magnet 785 bone 910 silver 786 rail 911 thank 787 imagine 912 branch 788 provide 913 match 789 agree 914 suffix 790 thus 915 especially 791 capital 916 fig 792 won"t 917 afraid 793 chair 918 huge 794 danger 919 sister 795 fruit 920 steel 796 rich 921 discuss 797 thick 922 forward 798 soldier 923 similar 799 process 924 guide 800 operate 925 experience 801 guess 926 score 802 necessary 927 apple 803 sharp 928 bought 804 wing 929 led 805 create 930 pitch 806 neighbor 931 coat 807 wash 932 mass 808 bat 933 card 809 rather 934 band 810 crowd 935 rope 811 corn 936 slip 812 compare 937 win 813 poem 938 dream 814 string 939 evening 815 bell 940 condition 816 depend 941 feed 817 meat 942 tool 818 rub 943 ]total 819 tube 944 basic 820 famous 945 smell 921 dollar 946 valley 822 stream 947 nor 823 fear 948 double 284 sight 949 seat 825 thin 950 arrive 826 triangle 951 master 827 planet 952 track 828 hurry 953 parent 829 chief 954 shore 930 colony 955 division 831 clock 956 sheet 832 mine 957 substance 833 tie 958 favor 834 enter 959 connect 835 major 960 post 836 fresh 961 spend 837 search 962 chord 838 send 963 fat 839 yellow 964 glad 840 gun 965 original 841 allow 966 share 842 print 967 station 843 dead 968 dad 844 spot 969 bread 845 desert 970 charge 846 suit 971 proper 847 current 972 bar 848 lift 973 offer 840 rose 974 segment 850 continue 975 slave 851 block 976 duck 852 chart 977 instant 853 hat 978 market 854 sell 979 degree 855 success 980 populate 856 company 981 chick 857 subtract 982 dear 858 event 983 enemy 859 particular 984 reply 860 deal 985 drink 961 swim 986 occur 862 term 987 support 863 opposite 988 speech 864 wife 989 nature 865 shoe 990 range 866 shoulder 991 steam 867 spread 992 motion 868 arrange 993 path 869 camp 994 liquid 870 invent 995 log 871 cotton 996 meant 872 born 997 quotient 873 determine 998 teeth 874 quart 999 shell 875 nine 1000 neck