Б.Бат-Очир
Боловсролтой иргэд эх орноо орхин явах үзэгдэл буюу “Brain drain”-ийн үзүүлэлтээ Монгол Улс сүүлийн жилүүдэд толгой цохиж байна Азийн орнуудад дундаж давхарга хэр эрчтэй тэлж байна вэ? Амбицтай н харьцуулбал тийм ч хурдацтай биш байгааг сүүлийн үеийн тоо баримтууд харуулж байна. Иймд бодлого боловсруулагчид иргэдээ “Ази мөрөөдөл”-д хүргэхийн тул амьжиргааг баттай болгож, амьдралын чанарыг сайжруулахад төвлөрө шаардлагатай хэвээр. Ази мөрөөдлийн хойноос 50 жилийн өмнө Азид туйлын ядуу, хөдөө аж ахуйгаас хамааралтай, бодлог зохицуулалтгүй амьдрал зонхилж байлаа. Түүнээс хойш тивийн дийлэнх орнууды хөгжил дэвшил гайхалтай хурдан байж, аж үйлдвэрлэл, боловсрол, сайн засаглал н амьдралын өндөр чанар, стандарт руу хөтөлсөн юм. Ялангуяа сүүлийн 10 жилд энэ өөрчлөлт хамгийн хүчтэй байлаа. 2015-2021 оны хооронд Азийн бүс нутаг дэлхийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний нийт өсөлтийн 5 хувийг бүрдүүлсэн бол 2021 онд худалдан авах чадварын паритетаар илэрхийлсэ дэлхийн дотоодын нийт бүтээгдэхүүний бараг тэн хагасыг бүрдүүлж, бусад бү нутгийг тэргүүлжээ. Хэдий тийм боловч энэ эрч өдгөө суларч байна. Тухайлбал тивийн хамгийн том эдийн засагтай БНХАУ-д үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ унаснаа өрхийн орлого буурч, дундаж давхаргын гэр бүлүүд санхүүгийн төлөвлөлтө өөрчлөхөд хүрч буй. 7/17/25, 9:17 PM Bloomberg TV Mongolia https://www.bloombergtv.mn/news/md7649 2/5 Мөн Энэтхэгт өсөлт удааширч, томоохон хотуудад цалингийн түвшин буурч зарцуулалт хумигдсан дүр зурагтай байна. 270 сая хүн амтай Индонез улсы Статистикийн газар тус улсын дундаж давхаргад хамаарах хүн амын тоо сүүлий таван жилд 9.5 саяар буурсныг мэдээлжээ. Урсгаад алдахгүй юмсан… Айсуй эрсдэл олон байна. “Oxford Economics”-ийн тооцооллоор ирэх 10 жилд хөгжиж буй орнуудын дундаж давхаргын хүн ам хоёр дахин өсөж, 2024 онд 354 сая өрхөө 2034 онд 687 сая хүрэх төлөвтэй байгаа аж. БНХАУ дундаж давхаргын өсөлтий эрчээр дэлхийд тэргүүлэхээ болих ч хамгийн их хэрэглээтэй зах зээл хэвээр үлдэхээ байна. Мөн 2029 он гэхэд дундаж давхаргын гурван хэрэглэгч тутмын хоёр нь Аз тивийн төлөөлөл байхаар байгаа юм. Энэ бүгдийг бодит болгохын тул Засгийн газрууд гадаадын хөрөнгө оруулалт тата бодлогоо улам боловсронгуй болгохын хажуугаар одоо байгаа дундаж давхаргынха потенциалыг гаргах шаардлагатайг “Bloomberg”-ийн нийтлэлч Каришма Васван бичжээ. Хөгжингүй орнууд ямар сургамж авсан бэ гэвэл дундаж давхаргад багтах н нэг хэрэг, харин түүнийгээ хадгалж үлдэнэ гэдэг илүү том сорилт аж. Уул уурхайн экспортоо дорвитой түвшинд сэргээж, томоохон өр зээлээ барагдуулж чадсан Монгол Улс 2024 онд Дэлхийн банкны тодорхойлолтоор дундаас дээш 7/17/25, 9:17 PM Bloomberg TV Mongolia https://www.bloombergtv.mn/news/md7649 3/5 орлоготой орны ангилалд эргэн багтсан юм. Хэдий тийм боловч Үндэсни Статистикийн хороо, Дэлхийн банкны өнгөрсөн оны судалгаагаар нийт хүн амын 914. мянга нь ядуурлын шугамаас доогуур хэрэглээтэй буюу Монгол Улсын ядуурлы түвшин 27.1 хувьтай гарч байв. Монгол Улсад Дундаж давхаргыг тодорхойлох судалгааг Эдийн засгийн судалгаа эрдэм шинжилгээний хүрээлэн хамгийн сүүлд 2016 онд хийж, нийт өрхийн 61 хувий дундаж орлоготой өрхүүд эзэлж буйг тооцоолжээ. Гэтэл хэдийгээр цалин, орлогооро дундаж давхаргад багтавч наад захын хэрэгцээ болох орон сууц худалдаж аваха хүндрэлтэй өрхүүд олон байна. 2023 оны байдлаар өрхүүд ойролцоогоор найма жилийн орлогоо хуримтлуулж байж Улаанбаатар хотод дундаж үнэтэй орон суу худалдан авах боломжтойг СЭЗИС-ийн судалгаа харуулсан. Мөн боловсролтой иргэд эх орноо орхиж явах үзэгдэл буюу “Brain drain”-ий үзүүлэлтээр Монгол Улс сүүлийн жилүүдэд толгой цохих болоод байна. “MMCG”-ээ 2023 онд явуулсан судалгаагаар идэвхтэй хүн амын 67 хувь нь гадагшаа явж ажи хийх сонирхолтой байсан зэрэг үзүүлэлт нь Монгол Улс дундаж давхаргаа тэлэхий зэрэгцээ хэрхэн гадаггш “урсгаж алдахгүй” байхад анхаарах ёстойн дохио болж байна.
Эх сурвалж:Блүүмбэрг ТВ Монгол
