Швейцарын хөгжлийн агентлагын “Тогтвортой бичил уурхай” төслийн эксперт Ц.Тансагмаагаас уг төслийн үйл ажиллагааны талаар тодрууллаа.
-Бичил уурхайчид өнөөдөр ямар хэмжээнд ажиллаж байна вэ?
-Швейцарын хөгжлийн агентлаг “Тогтвортой бичил уурхай” төслийг 2005 оноос Монгол Улсын Засгийн газартай хамтарч хэрэгжүүлж байна. Өнгөрсөн 13 жилийн хугцаанд нинжа хэмээн нэрлэгдэж хаа дуртай газраас ашигт малтмал олборлож байсан иргэдийг хууль журмын дагуу зохион байгуулалтад оруулах ажил хийлээ. Мөн хүний эрх, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, нөхөн сэргээлт хийх зэрэгт сургаж чадвахжуулж ирсэн. Тухайлбал, Хэнтий аймгийн Норовлин сумын “Норвлин хамтын хүч” ТББ-ын үйл ажиллагаатай танилцаж байна. Энэ нөхөрлөл 45 хүний бүрэлдэхүүнтэй, зохион байгуулалт сайтай, алтны шороон ордын овоолго дээр ажилладаг. Бичил уурхайчид өнөөдөр албажаад орон нутагтай гэрээ хийж ажиллаж байгаа юм. Уг нөхөрлөл байгуулагдаад хоёр жил болсон. Энэ хугацаанд 8 га талбайг нөхөн сэргээсэн. Мөн гишүүдийнхээ нийгмийн даатгал, халамж, болон бусад татварыг орон нутгийн төсөвт оруулдаг. Эдгээрээс гадна бичил уурхайчид орлогын хоёр дахь эх үүсвэртэй болж эхэллээ. Өөрөөр хэлбэл бичил уурхайгаас өөр ажлын байртай болж буй юм. Ингээд Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн сургалтад хамрагдах, дугуй засвар ажиллуулах, мал аж ахуйтай болж байна.
-“Тогтвортой бичил уурхай” төсөл цаашид хэрхэн ажиллах төлөвлөгөө байна вэ?
-Манай төслийн хүрээнд бичил уурхайчдын олборлосон алтыг Монголбанкинд тушаах бололцоо бүрдүүлж өгч байна. Энэ хүрээнд Дархан-Уул, Баянхонгор аймагт алт худалдан авах нэг цэгийн үйлчилгээ байгуулахаар ажиллаж байгаа. Мөн бичил уурхайчдаа мэдээ, мэдээлэлээр хангахын тулд “Бичил уурхайн мэдлэгийн төв”-ийг байгуулсан. Энэ цахим төвийн сайтаар алт, мөнгө, жонш зэрэг ашигт малтмалын үнэ ханш болон өөрт хэрэгтэй бусад мэдээ мэдээллийг авдаг болсон. Ер нь хүний эрхийн тухай болон бичил уурхайтай холбоотой хууль, дүрэм, журам, гарын авлага зэрэг хэрэгцээтэй мэдээллийг уг төв түгээдэг.
-Танай төсөл хэрэгжих хугацаандаа хэдий хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийв. Цаашид хэрхэн ажиллах вэ?
-Ирэх онд "Тогтвортой бичил уурхай" төсөл хэрэгжиж дуусна. Төсөл 2005 оноос хойш хэрэгжихдээ нийт 6 сая гаруй швейцар франк зарцуулсан. Бид 2013 онд Монголын бичил уурхайн нэгдсэн дээвэр холбоог байгуулсан. Төсөл хэрэгжиж дууссаны дараа энэ холбоо бичил уурхайн асуудлыг зохицуулж явна.
